หลักการเลือกใช้สมุนไพร

นอกจากการพิจารณา รสยา หรือ ฤทธิ์ยา ที่เหมาะสมในการตั้งตำรับสมุนไพร ไม่ว่าจะเป็น ตัวยาหลัก ยาประกอบ ยาช่วย หรือ ยาปรับแต่งกลิ่น สี ตามที่กล่าวไปในหัวข้อ ตำรับยา แล้ว ยังคงต้องคำนึงถึงอีกหลายปัจจัย เพื่อให้สรรพคุณที่ต้องการจากสมุนไพรนั้นๆ เต็มเปี่ยม เช่น

• ส่วนของสมุนไพร: สมุนไพรหลายๆ ชนิด มีรสและฤทธิ์ที่แตกต่างกันไปในแต่ละส่วน ย่อมมีสรรพคุณต่างกัน สมุนไพรบางอย่าง ใช้เป็นยาได้เฉพาะบางส่วน แต่ส่วนอื่นอาจเป็นพิษ (เช่น เมล็ดมะกล่ำ) สมุนไพรบางชนิดใช้ทั้ง 5 ในการปรุงยา (ได้แก่ ราก ต้น ใบ ดอก ผล)

• อายุในการเก็บสมุนไพร: บางสมุนไพรเก็บใช้เมื่อดิบ บางอย่างใช้เมื่อสุก บางอย่างเก็บเมื่อแก่จัด บางอย่างเก็บเมื่อต้นเริ่มโทรม (เช่น หัวเหง้า) บางอย่างเก็บเมื่อออกดอกเท่านั้น เป็นต้น

• ฤดูกาล หรือเวลาที่เหมาะสมในการเก็บสมุนไพร: ฤดูร้อน เก็บสมุนไพรที่ใช้เหง้า หัว แก่น ราก ฤดูฝน เก็บสมุนไพรที่ใช้ ใบ ลูก ดอก ฝัก ส่วนฤดูหนาว นิยมเก็บสมุนไพรที่ใช้เปลือกไม้ กระพี้

• วิธีในการปรุงยา: สมุนไพรหลายๆ ชนิดให้สรรพคุณผลลัพธ์ที่แตกต่าง หรือตรงกันข้ามกัน ด้วยการปรุงไม่เหมือนกัน เช่นบางอย่างใช้